Một thí dụ khi nhận thức vấn đề khi một thành phố mới mưa to một trận đã lụt (sự kiện, vấn đề nổi trội):

1. Vì sao thành phố vừa mưa đã lụt? (tại sao thứ nhất)

- Vì mưa to hệ thống thoát nước không thoát kịp.

2. Vì sao hệ thống thoát nước không kịp? (tại sao thứ hai)

- Vì công tác quy hoạch, đầu tư cho hệ thống thoát nước quá kém.

3. Vì sao công tác quy hoạch, đầu tư cho hệ thống thoát nước quá kém? (tại sao thứ ba)

- Vì tầm nhìn của lãnh đạo thành phố quá kém

4. Vì sao tầm nhìn của lãnh đạo thành phố quá kém? (tại sao thứ tư)

- Vì lãnh đạo (cả tố chất, khả năng, kiến thức, kinh nghiệm của lãnh đạo) đều kém.

5. Vì sao lãnh đạo (cả tố chất, khả năng, kiến thức, kinh nghiệm của lãnh đạo) đều kém. (tại sao thứ năm, chính là nguyên nhân sâu xa, gốc rễ)

- Vì quy trình tìm kiếm, bổ nhiệm nhân sự chưa phải là tốt nhất.

Câu hỏi có thể không dừng ở 5 mà có thể là 6 hay 7... thậm chí nhiều hơn cho đến khi tìm ra nguyên nhân cuối, gốc rễ nhất. Con số 5 chỉ có tính ước định rằng cần có nhiều bước truy vấn, nhiều bước tìm hiểu để đi đến nguyên nhân thực thụ, không dừng ở các nguyên nhân bề mặt.